Ewa Bieńkowska – Koncepcja pedagogiczna i techniki Celestyna Freineta oraz ich zastosowanie w edukacji historycznej

Koncepcja pedagogiczna i techniki Celestyna Freineta oraz ich zastosowanie w edukacji historycznej

 

Wstęp

Dlaczego Celestyn Freinet? Pytanie wydaje się oczywiste, odpowiedź na nie- już nie. Bo czy warto zajmować się koncepcjami kogoś, kto swoją drogę zawodową zaczynał przed niemal stu laty? Współczesny świat zmienia się tak szybko, pojawia się w nim wiele idei, które w bardzo krótkim czasie trafiają do powszechnego obiegu. Również nauki pedagogiczne zmieniają i modyfikują swe teoretyczne założenia i budowane na ich tle praktyczne koncepcje. Czy więc to, co było odkrywcze kilkadziesiąt lat temu może mieć zastosowanie także dzisiaj? Moim zdaniem, tak. W niniejszej pracy chciałabym pokazać sylwetkę pedagoga, z dorobku którego przez lata korzystali i nadal korzystają europejscy nauczyciele. Chwalone obecnie i stosowane w szkołach tzw. metody aktywizujące mają wiele wspólnego z technikami stworzonymi przez Celestyna Freineta, a jego koncepcje pedagogiczne głoszące szacunek do dziecka i potrzebę podmiotowego traktowania go wydają się jak najbardziej aktualne. Z drugiej strony postać francuskiego pedagoga, jest chyba stosunkowo mało znana ogółowi polskich nauczycieli. Sama zetknęłam się z jego pedagogiką dopiero, gdy zaczęłam pracować w szkole im. C. Freineta. To spotkanie zaowocowało zainteresowaniem oraz próbami wdrażania technik freinetowskich do codziennej pracy z uczniami. Moja praca podyplomowa ma na celu ukazanie przydatności koncepcji i technik wymyślonych przez francuskiego wychowawcę do tejże codziennej pracy pedagogicznej, zwłaszcza w edukacji historycznej. Trudno jednak zrozumieć dorobek Freineta nie poznawszy choć trochę jego biografii, dlatego w pierwszej części właśnie na niej się skoncentruję. Kolejne etapy to krótkie omówienie wspomnianych koncepcji i technik pedagogicznych. Opowiem także nieco o działaniach prowadzonych w mojej szkole, by następnie zaprezentować scenariusze lekcji z zastosowaniem metod freinetowskich.

 

Biografia Celestyna Freineta

Urodzony 15 października 1896 roku we francuskiej wiosce Gars. Pochodził z ubogiej rodziny chłopskiej. Do końca życia pozostał wierny swemu środowisku. Zainteresowany był od najmłodszych lat naukami przyrodniczymi, co znalazło później odzwierciedlenie w jego teoriach pedagogicznych. Umiłowanie przyrody i wrażliwość na los drugiego człowieka to wartości, które czerpie z postawy prostych ludzi. W późniejszych „Gawędach Mateusza”, będących wykładnią jego poglądów na temat tzw. pedagogiki zdrowego rozsądku, wykorzystał wiedzę zdobytą podczas dziecięcych wędrówek z pasterzami kóz i owiec, wypasającymi swoje stada na słonecznych wzgórzach Prowansji.

Wcześnie, bo już w czwartym roku życia rozpoczął naukę w małej szkole w Gars. Następnym etapem edukacyjnym młodego Freinata stanie się szkoła w Grasse, a ostatnim-Ecole Normale w Nicei, gdzie przygotowywał się do zawodu nauczyciela. Naukę przerwała mu mobilizacja związana z wybuchem I wojny światowej. Powołany do wojska w kwietniu 1915 roku, przeszedł przeszkolenie i otrzymał stopień aspiranta. W bitwie pod Verdun został ciężko ranny- miał w znacznym stopniu uszkodzone płuca. Przeszedł kilka operacji, leczył się w różnych szpitalach, co jednak nie przyniosło oczekiwanych rezultatów.

Jako inwalida wojenny Freinet wrócił do Gars, gdzie rozpoczął starania o posadę nauczyciela. Po początkowych trudnościach, spowodowanych złym stanem zdrowia, otrzymał w końcu upragnione stanowisko. W 1920 roku zaczął pracę w małej wiejskiej szkole w Bar-sur-Loup, w okolicy Cannes, jako nauczyciel pomocniczy. Brakowało mu doświadczenia. Z powodu przerwania studiów nie miał też pełnego wykształcenia zawodowego nie znał właściwie teorii pedagogicznych, więc w działaniu swoim, jak zauważa Halina Semenowicz „…kieruje się po prostu głębokim szacunkiem do dziecka”. Bacznie obserwował swoich uczniów, notował wyciągał wnioski, a równocześnie dokształcał się. Doszedł do przekonania, iż tradycyjne metody, nie dość, że męczące dla uczniów i nauczyciela, w dodatku nie przynoszą oczekiwanych efektów kształcenia. W związku z tym młody wychowawca zaczął zrywać ze szkolnym formalizmem i tradycyjnymi formami prowadzenia lekcji opartymi głównie o przekaz ustny i mechaniczne zapamiętywanie usłyszanych i zapisanych treści. Młody pedagog wprowadza innowacje podczas swoich zajęć, coraz częściej, wraz z dziećmi, opuszcza pomieszczenia szkolne, by wyprawiać się na krótkie eskapady umożliwiające uczniom obserwowanie przyrody oraz zwykłych ludzi i ich pracy. Wychowankowie gromadzą wiedzę o życiu i zajęciach okolicznej ludności. Po powrocie do sali lekcyjnej omawiają swoje spostrzeżenia, wymieniają uwagi, mówią, co najbardziej ich zainteresowało a nauczyciel zapisuje ciekawe wypowiedzi, co budzi zadowolenie dzieci. Freinet zaczyna organizować zajęcia tak, by mogli w nich uczestniczyć zainteresowani danym zagadnieniem wychowankowie i dzięki temu uczyć się efektywnie i z przyjemnością. Tak powoli kształtuje się metoda naturalna stanowiąca podstawę pedagogiki Freineta. Co jednak z czytaniem, pisaniem, liczeniem? Czy w przypadku tych umiejętności nie wrócić do tradycyjnych metod? I tutaj młody wychowawca postanawia szukać własnych rozwiązań. Swobodny tekst, drukarnia w szkole są efektem tych poszukiwań. Korespondencja międzyszkolna, zestaw pomocy dydaktycznych, fiszki, kartoteki źródłowe, wywiady środowiskowe i inne techniki pedagogiczne powstają jako owoc codziennej pracy i doświadczenia.

Freinet włączył się również w szerszy nurt poszukiwań pedagogicznych. Udzielał się w Komisji Federacji Związków Nauczycielskich, publikował w czasopismach L’ Ecole Emancpee, Clarte Les Humbles, brał udział w tzw. Kongresach Nowego Wychowania. W latach dwudziestych zwiedzał szkoły niemieckie i radzieckie. Przeżył nawet swego rodzaju fascynację radzieckim systemem edukacji. W ZSRR był bardzo dobrze przyjmowany.

Z czasem zaczął dostrzegać, że eksperymenty pedagogiczne, twórcze metody, podmiotowe podejście do dziecka, czyli postawy związane z nurtem tzw. Nowego Wychowania dotyczą szkół elitarnych, dysponujących dobrymi warunkami materialnymi. On natomiast szukał dróg rozwoju dla wiejskiej szkółki w Bar-sur-Loup. Miał na uwadze sytuację dzieci pochodzących z różnych środowisk, także zaniedbanych. To im chciał stworzyć jak najpełniejsze możliwości wszechstronnego rozwoju, dostrzegał potrzebę ich twórczej pracy, zaangażowania.

W latach 1924-1932 Freinet, wraz z żoną Elizą, intensywnie pracował w Bar-sur-Loup, a równocześnie korespondował z innymi szkołami oraz organizował przedsięwzięcia wykraczające poza jego poletko. W 1924 roku uruchomił drukarnię szkolną ( co było rewolucją jak na tamte czasy! ), założył periodyk „Drukarnia w szkole”, wraz z podopiecznymi tworzył „Książki życia”. Powstałe w 1928 stowarzyszenie „Spółdzielnia Edukacji Świeckiej” stało się wydawcą pisma „Enfantiens” oraz serii fiszek autokreatywnych, a od 1932 roku wydawało serię „Biblioteka Pracy”. Pedagog propagował swoje idee, stawały się one coraz szerzej znane i stosowane.

Okres rozwoju w Europie faszyzmu i nazizmu to czasy trudne dla Elizy i Celestyna Freinetów. Stali się oni obiektem ataków ze strony faszyzujących przedstawicieli władzy lokalnej w Saint-Paul-Vence, gdzie w latach 1932-1934 obydwoje pracowali. Ostatecznie Freinet, w wieku 37 lat, zrezygnował z pracy w szkole publicznej.

Tak zaczyna się następny etap jego biografii, bowiem w latach 1934-1935 Freinet stworzył w Vance prywatną szkołę, która stała się „Mekką” dla wielu pedagogów nie tylko z Francji, ale z całego świata.

Podczas wojny, za rządów Vichy Freinet był internowany, trafił do miejsca odosobnienia, gdzie powstały ważne teksty – „Wychowanie przez pracę” i „Zarys psychologii stosowanej w wychowaniu”. Uwolniony ostatecznie w 1944 roku pedagog wrócił do Vance. Tam zaczął odbudowywanie zniszczonej szkoły; praca trwała dwa lata. W tym czasie założył także komitet sprawujący opiekę nad dziećmi – ofiarami wojny. Z kolei Instytut Nowoczesnej Szkoły to organizacja, która powstała po reorganizacji Spółdzielni Nauczania Świeckiego. Dzięki niej zrodził się i ukształtował tzw. Ruch Freinetowski. Instytut działał również na rynku wydawniczym.

Niespodziewanie, w 1948 roku, Freinet, człowiek o przekonaniach lewicowych, doznał ataków ze strony Francuskiej Partii Komunistycznej. Po owych incydentach małżonkowie wystąpili z Partii, co jednak nie zakończyło oskarżeń stalinowców skierowanych przeciwko nim. Podważane były koncepcje pedagogiczne Freineta. Nie udało się jednak zniszczyć Ruchu Freinetowskiego, przeciwnie – coraz bardziej się on rozszerzał.

W roku 1957 roku powstała Międzynarodowa Federacja Ruchów Nowoczesnej Szkoły. Ruch Freinetowski zaczął stawać się wręcz modny w krajach za żelazną kurtyną. Warto zauważyć, że właśnie pod koniec lat pięćdziesiątych był propagowany w Polsce przez Halinę Semenowicz, ówczesną kierowniczkę szkoły sanatoryjnej w Otwocku. We Francji, a następnie w innych krajach wydawano kolejne publikacje przedstawiające zasady i techniki Nowoczesnej Szkoły. Międzynarodowa popularność metod freinetowskich przyciągała do szkoły w Vance licznych zainteresowanych z całego świata, dlatego francuskie Ministerstwo Edukacji uznało szkołę za eksperymentalną i zaczęło ją finansować w 1964 roku.

Dwa lata później Celestyn Freinet zmarł w wieku siedemdziesięciu lat. Nie zakończyło to jednak działalności Ruchu Freinetowskiego. W naszym kraju rozwijał się on prężnie w czasach PRL, a po chwilowym przygaśnięciu powrócił znów po transformacji ustrojowej.

Dziś, gdy duży nacisk kładzie się na aktywne metody pracy z dzieckiem, koncepcje Freineta, choć powstałe w pierwszej połowie ubiegłego wieku, wpisują się w obraz nowoczesnej szkoły. Na czym tak naprawdę polegają, co stanowi o ich wyjątkowości? W kolejnej części pracy omówię najpierw koncepcje, a następnie metody stworzone przez francuskiego pedagoga.

 

 

Koncepcje pedagogiczne Celestyna Freineta

Jak zauważa Bogumiła Kollek, nauczycielka, członkini Stowarzyszenia Animatorów Pedagogiki Celestyna Freineta, polscy pracownicy oświaty, mówiąc o pedagogice Freineta, koncentrują na tych tzw. technikach. A choć są one, bez wątpienia, ważną częścią pracy francuskiego nauczyciela, to nie powinno się do nich sprowadzać jego wieloletniego dorobku, a raczej traktować jako formy realizacji przyjętej przez Freineta koncepcji. Na to zjawisko zwraca również uwagę Aleksander Lewin w przedmowie do książki „O szkołę ludową” będącej zbiorem pism Celestyna Freineta.

Co jest więc istotą tej oryginalnej koncepcji wywodzącej się z nurtu tzw. Nowego Wychowania, który został stworzony na przełomie XIX i XX wieku jako przeciwwaga dla tradycyjnej, sformalizowanej szkoły? Cytowana Bogumiła Kollek, charakteryzując koncepcję pedagogiczną Freineta, wymienia podstawowe jej elementy, do których należą:

„ogromne zaufanie do dzieci, do ich potencjalnych możliwości,

·scalanie zabawy z pracą, które zaspokajają, zdaniem Freineta, instynktowną tendencję jednostki do działania, tworzenia i osiągania sukcesu i zespolenie ekspresji osobistej dziecka z różnymi formami pracy indywidualnej i zespołowej,

· edukacja przez stymulowanie zainteresowań,

· stymulowanie aktywności twórczej uczniów i ich aktywności poznawczej,

· organizowanie szerokich kontaktów ze środowiskiem społecznym i przyrodniczym,

· nauczanie bez tradycyjnych ocen, ograniczenie roli podręcznika, uwzględnianie indywidualnego tempa pracy ucznia,

· oparcie organizacji procesu edukacyjnego na autentycznym działaniu, swobodnym wyborze zadań, wywołującym motywację, gotowość na przyjęcie zadań i przeżycie wiedzy z różnych dyscyplin nauki,

· współdziałanie i samokontrola zakładające gwarancję stałego rozwoju jednostki,

· samoocena i samokontrola połączone z diagnozowaniem swoich postaw i umiejętności przydatnych w życiu jednostki”.

Możemy do tego jeszcze dodać położenie nacisku na rozwój samorządności, organizacji i funkcjonowania grupy rówieśniczej, co według Lewina, wiąże się ze stosowaniem prawie wszystkich rozwiązań metodycznych Freineta. Zdaniem badacza „Freinet zawsze widzi dziecko w kolektywie”. Jakkolwiek razi nas dzisiaj ta socjalistyczna stylistyka, to jednak trudno nie zgodzić się, iż grupa to ważny element życia dziecka, a współdziałanie w niej stanowi we współczesnym świecie (także w przypadku dorosłych) nieodzowną umiejętność.

Dążeniem Freineta był jak najpełniejszy rozwój osoby w ramach wspólnoty. To stanowiło cel jego pedagogiki, to w związku z potrzebą realizacji tego celu kontestował tradycyjne metody szkolne jako, jego zdaniem, obniżające potencjał życiowy dzieci. Za konieczny i podstawowy warunek rozwoju człowieka uważał zrozumienie i szacunek dla jego odrębności. Inne jest podejście do ucznia, dlatego inna jest rola nauczyciela w klasie. Musi on przezwyciężyć w sobie postawę dogmatyczną, autorytarną, narzucającą, aby wejść między uczniów, by razem z nimi pracować i szukać rozwiązań.

 

 

Techniki freinetowskie

„Każda metoda, która chce zmusić do picia kogoś, kto nie czuje pragnienia, jest godna pożałowania. Każda metoda jest dobra, jeśli budzi apetyt wiedzy i wyzwala silną potrzebę pracy”.

Techniki opracowane przez Freineta miały służyć realizacji opisanego wyżej celu. W tej części niniejszej pracy skoncentruję się na ich przedstawieniu, by przejść następnie do prezentacji ich zastosowania w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Mazowieckim Centrum Leczenia Chorób Płuc i Gruźlicy w Otwocku. Oto spis najważniejszych technik freinetowskich:

· swobodny tekst i drukarnia szkolna,

· gazetka i korespondencja,

· wspólne planowanie pracy,

· książka życia,

· gazetka wychowawcza: „Winszuję…, Krytykuję…, Życzę sobie…”,

· biblioteczka pracy,

· fiszki autokreatywne i fiszki prowadzące,

· wystawy arcydzieł,

· swobodna ekspresja plastyczna, muzyczna i teatralna,

· doświadczenia poszukujące i obserwacja,

· wywiady,

· taśmy nauczające i karty pracy,

· spółdzielnia uczniowska (samorządność klasowa i szkolna).

Przedstawiony wykaz to nie tylko techniki stworzone przez samego Celestyna Freineta, ale również ich późniejsze opracowania i modyfikacja przygotowane przez nauczycieli szkół freinetowskich.

Część wymienionych technik, najczęściej w formie nieco przekształconej i dostosowanej do potrzeb wychowanków stosuje się w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Mazowieckim Centrum Leczenia Chorób Płuc i Gruźlicy w Otwocku, gdzie jestem zatrudniona jako nauczyciel języka polskiego oraz historii i wiedzy o społeczeństwie, jak również w charakterze wychowawcy zajęć pozalekcyjnych. Szkoła ta od wielu lat związana jest ruchem freinetowskim, którego inicjatorką na terenie Polski była Halina Semenowicz, najpierw nauczycielka języka polskiego, a w latach 1955-1970, także kierowniczka szkoły. W naszej placówce stosujemy następujące techniki:

· technika swobodnego tekstu- teksty tworzone przez uczniów na dowolne tematy, o objętości i formie przez nich wybranej, wywiady, ilustracje są wspólnie poprawiane, powielane oraz po zebraniu odpowiedniej ich liczby, spinane w gazetkę,

· korespondencja międzyszkolna (listy do rodzin, przyjaciół, kolegów, szkół), wymiana gazetek, upominków,

· swobodna ekspresja artystyczna- poezja (drukowana w gazetkach, w przygotowaniu tomik poezji uczniów-pacjentów), muzyka, taniec prace plastyczne wykonywane bardzo różnorodnymi technikami i systematycznie wystawiane w świetlicach szkolnych i innych pomieszczeniach szpitalnych,

· planowanie pracy wychowawczej razem z wychowankami wraz z uwzględnieniem ich potrzeb, upodobać, zainteresowań,

· gazetka wychowawcza- dzieci wypowiadają się na temat pobytu w szpitalu i szkole przyszpitalnej, kończąc zdania: „Gratulujemy…, Krytykujemy…, Proponujemy…, Życzymy sobie…”. Dzięki temu wychowankowie mają możliwość wyrażenia swoich opinii, a personel poznania potrzeb i preferencji dzieci,

· fiszki i doświadczenia poszukujące, praca z tekstem nagranym- metody wykorzystywane na lekcjach oraz zajęciach pozalekcyjnych o charakterze typowo edukacyjnym.

Niżej zamieszczam stronę tytułową gazetki szkolnej oraz przykłady swobodnych tekstów w niej zawartych. Jedna z moich uczennic, zainspirowana lekcją historii na temat starożytnego Egiptu, bardzo dokładnie przerysowała do zeszytu mapkę tego państwa oraz wyobrażenia egipskich bóstw wraz z krótkimi notatkami o nich. Dziewczynka robiła to z własnej inicjatywy, z dużym zaangażowaniem, nie oczekując dodatkowej oceny. Zobaczywszy te prace, zapytałam o zgodę na umieszczenie ich w gazetce szkolnej i po jej uzyskaniu, rysunki oraz tekst znalazły się w jednym z numerów. W naszej placówce promujemy tego rodzaju działania podopiecznych, zachęcamy ich do twórczości, a gazetka zawierająca swobodne teksty wydawana jest od pierwszych lat istnienia szkoły.

 

Zastosowanie technik freinetowskich w edukacji historycznej

Kolejna część mojej pracy będzie stanowić próbę adaptacji metod freinetowskich do potrzeb lekcji historii oraz zajęć pozalekcyjnych związanych z tą dziedziną wiedzy, co przedstawię w postaci scenariuszy oraz krótkich opisów stosowanych w nich technik.

 

SCENARIUSZ LEKCJI HISTORII W KLASIE III GIMNAZJUM W ZESPOLE SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH W MCLChPiG W OTWOCKU

 

TEMAT: Kongres wiedeński

CEL OGÓLNY: poznanie przyczyn, uczestników, przebiegu i postanowień kongresu wiedeńskiego.

CELE OPERACYJNE:

Uczeń zna:

· Daty roczne rozpoczęcia i zakończenia kongresu,

· Pojęcia: restauracja, legitymizm, równowaga europejska, sto dni Napoleona, tańczący kongres.

Uczeń potrafi:

· Wymienić państwa należące do tzw. koncertu pięciu mocarstw i wskazać je na mapie,

· Wymienić postanowienia kongresu wiedeńskiego,

· Szukać informacji oraz dokonywać ich selekcji,

· Dokonać oceny własnej pracy.

Uczeń rozumie:

· Przyczyny zwołania kongresu oraz umie ocenić jego skutki.

FORMY I TECHNIKI PRACY:

Mini wykład wprowadzający nauczyciela połączony z pytaniami do ucznia, instrukcja słowna, fiszki – samodzielna praca ucznia.

 

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

Podręcznik „Śladami przeszłości 3” z płytą i zeszytem ćwiczeń, atlas historyczny tradycyjny lub\i multimedialny, fiszki z pytaniami i odpowiedziami, Internet.

 

PRZEBIEG LEKCJI:

· Przywitanie i podanie tematu oraz celów lekcji, a także wyjaśnienie metody, jaką uczeń będzie pracował.

· Mini wykład wprowadzający połączony z pytaniami do ucznia odwołującymi się do wcześniej zdobytej wiedzy (rewolucja francuska, epoka napoleońska, Księstwo Warszawskie).

· Przekazanie uczniowi koperty z pytaniami i drugiej, z odpowiedziami na nie oraz wszelkich środków dydaktycznych, a także udzielenie szczegółowych instrukcji dotyczących przebiegu, oczekiwanych efektów oraz oceny jego pracy ( uczeń wystawi ją sam).

· Samodzielna praca ucznia, tj. szukanie odpowiedzi na zadane na karteczkach pytania, a następnie porównanie ich z odpowiedziami otrzymanymi od nauczyciela.

· Odebranie fiszek opracowanych przez ucznia, samoocena, rozmowa podsumowująca.

· Zadanie pracy domowej – ćwiczenia z tematu „Kongres wiedeński” wykonane w zeszycie ćwiczeń skorelowanym z podręcznikiem „Śladami przeszłości”.

ZAŁĄCZNIK

KONGRES WIEDEŃSKI- PYTANIA

1. Kiedy i w jakim celu zwołano kongres wiedeński?

2. Ile państw wysłało na kongres swoich przedstawicieli?

3. Które państwa odgrywały wiodącą rolę?

4. Jakie były najważniejsze postanowienia kongresu wiedeńskiego?

5. Co oznacza sformułowanie „sto dni Napoleona”?

6. Dlaczego kongres wiedeński nazywano tańczącym kongresem?

KONGRES WIEDEŃSKI- ODPOWIEDZI

1. Kiedy i w jakim celu zwołano kongres wiedeński?

Kongres wiedeński rozpoczął się we wrześniu 1814 roku w celu przywrócenia w Europie porządku sprzed rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich.

2. Ile państw wysłało na kongres swoich przedstawicieli?

W kongresie wzięli udział przedstawiciele 16 państw.

3. Które państwa odgrywały wiodącą rolę?

Decydującą rolę odegrały następujące państwa: Austria, Rosja, Prusy, Wielka Brytania, Francja.

4. Jakie były najważniejsze postanowienia kongresu wiedeńskiego?

Wprowadzono ład polityczny oparty na zasadach restauracji, legitymizmu i równowagi europejskiej. Nazywano go też systemem Metternicha;Uchwalono deklarację o zakazie handlu niewolnikami (jednak bez daty, odkąd miała obowiązywać, co w praktyce pozbawiło ją znaczenia);Podjęto decyzje dotyczące losów wielu państw bądź ich części :

1. Wlk. Brytania umocniła swe panowanie w koloniach i na morzach,

2. Francja powróciła (poza drobnymi zmianami) do granic z końca XVIII w.,

3. Dokonano zmian na terytorium państw niemieckich,

4. Utworzono Związek Niemiecki,

5. Prusy i Rosja zyskały zdobycze terytorialne,

6. Przywrócono Państwo Kościelne,

7. Dokonano zmian terytorialnych na Półwyspie Apenińskim (państwa włoskie),

8. Zatwierdzono połączenie Belgii i Holandii w Zjednoczone Królestwo Niderlandów,

9. Szwajcaria miała pozostać państwem wieczyście neutralnym,

10. Zlikwidowano Księstwo Warszawskie, a utworzono Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Poznańskie oraz Rzeczpospolitą Krakowską.

5. Co oznacza sformułowanie „sto dni Napoleona”?

Był to okres od opuszczenia przez Napoleona Elby (był tam zesłany przez koalicję antynapoleońską po jego porażce w 1814 r.) do jego klęski w bitwie pod Waterloo (18 czerwca 1815 r.)

6. Dlaczego kongres wiedeński nazywano tańczącym kongresem?

Uczestniczący w nim władcy, dyplomaci wraz z arystokracją austriacką brali udział w licznych balach, koncertach, przyjęciach, rewiach wojskowych itp., co było najulubieńszym zajęciem ogółu zgromadzonych.

UWAGA: Jeśli klasa składa się z kilku uczniów (jak ma to miejsce w szkołach szpitalnych) lub gdy pracujemy z jednym uczniem można przygotować fiszki wyżej opisanym sposobem, tj. każde pytanie i każda odpowiedź na oddzielnej karteczce. Pracowałam tą metodą z uczniem, który był izolowany w sali szpitalnej, mogłam więc zadać mu pracę, pozostawić fiszki oraz wszelkie pomoce i udać się do innego pomieszczenia, by tam prowadzić zajęcia. W wieloosobowej klasie przygotowanie każdego pytania i każdej odpowiedzi na oddzielnej kartce w wielu egzemplarzach może być nieco kłopotliwe, więc proponuję użycie kart pracy mieszących wszystkie pytania na jednej, a wszystkie odpowiedzi- na drugiej karcie, bowiem formę uważam za rzecz wtórną, istotę stanowią, według mnie, cele stosowania opisanej wyżej metod. Są nimi: pozyskanie wiedzy na temat kongresu wiedeńskiego, kształtowanie umiejętności korzystania z różnych źródeł wiedzy, wyszukiwane i selekcjonowanie informacji, samodzielna praca ucznia, efektywne wykorzystanie czasu lekcji, samoocena.

 

SCENARIUSZ ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH PROWADZONYCH W MCLChPiG W OTWOCKU W GRUPIE WIEKOWEJ 13- 16 LAT

 

Temat: „Te wille, jak wójt podaje,\ Są w stylu świdermajer”

\K. I. Gałczyński „Wycieczka do Świdra”\

 

CEL OGÓLNY: poznanie przez wychowanków cech stylu świdermajer oraz elementów historii Otwocka, edukacja regionalna.

CELE OPERACYJNE:

Uczeń zna:

• Definicję i cechy stylu architektonicznego świdermajer,
• Postać Michała Elwiro Andriollego.

Uczeń potrafi:

• Powiązać styl świdermajer z historią miasta i jego okolic,
• Rozpoznawać budynki w stylu świdermajer.

 

FORMY I TECHNIKI PRACY:

Wykład połączony z prezentacją multimedialną, wywiad prowadzony przez wychowanków, wypowiedzi uczniów, ekspresja plastyczna, swobodny tekst, wycieczka, gra dydaktyczna „Letnisko Falenica”.

 

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

Komputer, projektor, prezentacja multimedialna, zdjęcia, materiały plastyczne, dyktafon, aparat fotograficzny.

 

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

• Przywitanie i podanie tematu oraz omówienie celu i przebiegu zajęć.
• Przedstawienie gościa (p. Tomasz Kapusta, nauczyciel, fotograf dokumentujący styl świdremajer).
• Prezentacja multimedialna połączona z wykładem przygotowana przez gościa.
• Wywiad prowadzony i nagrany przez wychowanków (podopieczni zostali wcześniej poinformowani o planowanych zajęciach, wstępnie zapoznani z informacjami na temat stylu świdermajer oraz poproszeni o przygotowanie pytań dotyczących zarówno architektury, jak również historii miasta i okolic).
• Wycieczka do miasta w celu obejrzenia oraz sfotografowania budynków w poznanym stylu.
• Wyrażenie spostrzeżeń na temat poznanych treści, zebranie i zapisanie najciekawszych wypowiedzi oraz umieszczenie ich w gazetce szkolnej.
• Przygotowanie prac plastycznych związanych ze stylem świdermajer, ekspozycja prac w świetlicy, a także, po zeskanowaniu, w gazetce szkolnej. W gazetce tej umieszczamy też wywiad z p. Kapustą oraz zdjęcia zrobione podczas wycieczki, a także wszelkie swobodne teksty dzieci dotyczące omawianego tematu.
• Wspólna gra w grę planszową „Letnisko Falenica” (gra jest związana z historią domów letniskowych i pensjonatów budowanych na tzw. Linii Otwockiej. Jej akcja toczy się w latach 20. i 30. ubiegłego wieku).

Przedstawiony wyżej scenariusz należy zrealizować w ciągu dwóch, trzech bloków zajęć pozalekcyjnych ( w zależności od czasu ich trwania, zaangażowania dzieci).

 

Świdermajer (styl nadświdrzański) – nazwa drewnianej architektury letniskowej powstającej na przełomie XIX i XX wieku wzdłuż Nadwiślańskiej Linii Kolejowej od Międzylesia do Celestynowa. Architektura ta jest unikatem w skali Mazowsza. Twórcą stylu był malarz i rysownik (ilustrował m. in. jedno z wydań „Pana Tadeusza”) Michał Elwiro Andriolli. Nazwę stworzył Konstanty Ildefons Gałczyński w latach 30. ubiegłego wieku.

 

SCENARIUSZ LEKCJI HISTORII W KLASIE II GIMNAZJUM W MCLChPiG W OTWOCKU

 

Temat: Wielkie Odkrycia Geograficzne

 

CEL OGÓLNY: Poznanie przyczyn i przebiegu Wielkich Odkryć Geograficznych oraz nazwisk odkrywców.

CELE OPERACYJNE:

Uczeń zna:

• Przyczyny i przebieg Wielkich Odkryć Geograficznych oraz nazwiska odkrywców,
• Daty roczne poszczególnych odkryć,
• Ustalenia traktatu w Tordesillas.

Uczeń potrafi:

• Wymienić kraje organizujące wyprawy i wskazać je na mapie,
• Wskazać trasy, którymi płynęli odkrywcy,
• Odczytać z mapy strefy wpływów Hiszpanii i Portugalii po traktacie w Tordesillas.

Uczeń rozumie:

• Przyczyny Wielkich Odkryć Geograficznych,
• Przyczyny pomyłki Krzysztofa Kolumba.

 

FORMY I TECHNIKI PRACY: praca indywidualna, praca z tekstem nagranym na płytę, praca z filmem, praca z mapą.

 

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: płyta dołączona do podręcznika „Śladami przeszłości 2”, laptop, Internet, atlas historyczny, podręcznik „Śladami przeszłości 2”.

 

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

• Przywitanie i podanie tematu oraz celu lekcji, wyjaśnienie metod oraz opisanie zadań ucznia. (Uczniowie będą słuchać tekstów nagranych, oglądać animacje, filmiki i mapy; ich zadaniem będzie wyselekcjonowanie informacji, które sami uznają za istotne dla danego tematu. Oczywiście na początku lekcji nauczyciel robi krótkie wprowadzenie, jednak uczniowie nie otrzymują kartki z pytaniami, na które mają odpowiedzieć, to oni zdecydują, co wybiorą. Ważne jest tylko, by określić czas, w jakim będą pracować.
• Samodzielne wykonanie poleceń przez uczniów ( uczniowie wykonują zadania w oparciu o tekst słuchany oraz mapy i animacje zawarte na płycie „Śladami przeszłości 2”, mogą skorzystać również z linków umieszczonych pod tematem dotyczącym Wielkich Odkryć Geograficznych lub z wybranych przez siebie filmów czy prezentacji zamieszczonych w Internecie.
• Przedstawienie wyników pracy, komentarz i dodatkowe wyjaśniania nauczyciela, w razie potrzeby dokonanie korekty oraz podsumowanie lekcji
• Zadanie pracy do domowej- wybrane ćwiczenia z zeszytu ćwiczeń skorelowanego z podręcznikiem „Śladami przeszłości”.

UWAGA: Jeśli lekcja odbywa się w klasie, gdzie nie każdy uczeń dysponuje komputerem, to nauczyciel dwa razy odtwarza materiał zawarty na płycie. W tym wypadku potrzebny jest projektor i ekran.

Technika zastosowana podczas wyżej opisanej lekcji nawiązuje do techniki Celestyna Freineta o nazwie taśmy nauczające. Wszelkie materiały multimedialne możemy potraktować jako współczesną taśmę nauczającą.

 

 

Zakończenie

W zaproponowanych konspektach odwoływałam się do kilku technik freinetowskich, takich jak: fiszki, taśmy nauczające, swobodny tekst, swobodna ekspresja plastyczna, wywiad. Wszystkie mają na celu pobudzenie aktywności uczniów, poznawanie i rozwijanie indywidualnych zdolności, wychodzenie naprzeciw ich predyspozycjom, pokazanie, że to, co sami tworzą jest wartościowe i ciekawe. Takie podejście do dziecka jest zdaniem moim i innych pracowników szkoły spójne z koncepcjami Celestyna Freineta oraz stanowi część misji naszej placówki. Zaprezentowane scenariusze można zastosować w odniesieniu do innych tematów omawianych na lekcjach historii czy innych zajęciach edukacyjnych związanych z tą dziedziną.

 

 

 

 

Bibliografia

Opracowania

Białek E., Monografia Szkoły Podstawowej im. Celestyna Freineta przy Wojewódzkim Szpitalu Gruźlicy i Chorób Płuc dla Dzieci w Otwocku. Maszynopis pracy magisterskiej, Wyższa Szkoła Rolniczo- Pedagogiczna w Siedlcach, Siedlce, 1992.

Freinet C., Gawędy Mateusza, Otwock-Warszawa 1993.

Freinet E., Droga życiowa Celestyna Freineta, [w:] C. Freinet, O szkołę ludową. Pisma wybrane, Wrocław 1976.

Gałuszko J., Ajdacki P., Otwock i okolice, Pruszków 2006.

Kollek B., Celestyn Freinet i jego koncepcja pedagogiczna, [w:] Pedagogika Celestyna Freineta. Doświadczenia i inspiracje. Matriały post- RIDEF, red. G. Maszczyńska-Góra, M. Kaliszewska, M. Kościuszko, Otwock 1999.

Lewin A., Celestyn Freinet i jego dzieło pedagogiczne, [w:] C. Freinet, O szkołę ludową. Pisma wybrane, Wrocław 1976

Semenowicz H., Nowoczesna szkoła francuska technik Freineta, Warszawa 1966.

Dokumenty elektroniczne

Klorek L., Ćwikła B., Tamaka A., Chańko B., Durasiewicz S., Jeżewska A., Celestyn Freinet- prezentacja, http://www.mailgrupowy.pl/shared/resources/180…1418,celestyn-freinet-prezentacja.

Polskie Stowarzyszenie Animatorów Pedagogiki C. Freineta, Celestyn Frienet- biografia, http://www.freinet.pl/freinet-biografia.html.

Klorek L., Ćwikła B., Tamaka A., Chańko B., Durasiewicz S., Jeżewska A., Celestyn Freinet- prezentacja, http://www.mailgrupowy.pl/shared/resources/180…1418,celestyn-freinet-prezentacja.